UÇUŞ KORKUSU

Büyük heves ve heyecanla üretilen B-17 uçaklarının sunumu esnasında meydana gelen kaza ile keşfedilen “Checklist”  (Kontrol listesi) kavramı, rutin yapılan işlerin kilit taşı niteliğinde bir öneme sahiptir. Bugün düzenli uygulama gerektiren her işte yaygın olarak kullanılan kontrol listesi, yapılan işlerin bir ritüel halinde olmasına rağmen takip edilmesi gereken bir kurallar zinciri olarak görülmektedir.

Askeri bir emir komuta terimi gibi dursa da yapılan işin tam anlaşılmasını ve uygulanıp uygulanmadığını kontrol etmemizi sağlar. Uçuşlarda pilotların co-pilot ve kule ile sesli olarak kontrol listesini tekrar etmeleri, hosteslerin tüm yolculara aynı duyuruları uçuş öncesi standart şekilde; kalkarken inerken, olağan dışı bir durumda açılacak maskenin önce kendisine sonra çocuğuna, sivri cisimlere dikkat etmeye yönlendirir. Aynı şekilde sağlık alanında ekip olarak ameliyat öncesi kontrol işlemleri yapılır. Genel test sınav uygulamalarında tek tek yapılacak işlemlerin yapıldıktan sonra işaretlenmesi istenir. Kontrol listesi, rutin uygulamaların kilit taşı niteliğinde ufak tefek farklılık gösterse de hemen her alanda bir sayfadan fazla olmayacak şekilde adım adım yapılacaklar listesidir.

Bireysel olarak da kontrol listelerinin önemi kaçınılmazdır. Hayatın su gibi aktığı, sevinçler-üzüntüler, sevgiler-nefretler, muhabbetler-kıskançlıklar arasında kaybolup giden anlar vardır. Bunlar insanların yaşamları boyunca zaman zaman rutin olarak yaptıkları işlerin neticesidir. Bazen bunlar hayatın bir parçası olur, alışkanlıklar olarak yerleşir. Bazen de mecburen yapılan işler olur, sıkıcı hale gelir. Sıkıcılıktan kurtulmak için kaçamaklar yapma ve ihmalkar davranma durumu insanın doğasında vardır. Birey, alışkanlık olarak yapılan rutinlerde, rutinin bozulması durumunda üzülür. Zorunlu yapılan işlerin ihmalinde çevrenin baskısına ya da tehdidine maruz kalır ve sıkıntıya girer. Gerek severek gerekse belli bir hedefe ulaşmak için yapmak zorunda olduğumuz somut rutinler için bir kontrol listesi oluşturmak hayatın daha mutlu olmasını sağlayacaktır.

Kurumsal olarak yapılan kontrol listesinin başarısı inkar edilemez düzeyde ispatlanmıştır. İlk başlarda çok zor gelen kontrol listesi onaylama işlemi, başarılar görüldükçe ısrarla uygulanması istenen bir araç olmuştur. B-17 için uygulanan sadece 3 maddelik checklist 2. Dünya Savaşındaki başarının sembollerinden sayılmaktadır. Dünya Sağlık Teşkilatının proje desteğiyle Afrika gibi yeterli imkanların olmadığı yerlerde bile cerrahların uyguladığı kontrol listesi, büyük bir başarı göstermiştir. Tüm detaylarıyla Atul Gawande’nin işi doğru yapma üzerine manifesto olarak cheklisti anlatmıştır.

Karmaşadan kurtulmak kolaycılığa kaçma değildir. Mutluluğu yakalamak için; her işin kilit taşları tespit edilerek kontrol liste onayı, güçlü başarıyı getirir.